රුවන්වැලි මහා සෑය ලෙස හඳුන්වන මහා ස්තූපය ලක්දිව තිබෙන පූජනීය චෛත්‍ය අතරින් අග්‍රස්ථානය ගන්නා චෛත්‍යය වේ. ධාතුන් වහන්සේලා විශාල ප්‍රමාණයක් තැන්පත් කර තිබෙන රුවන්වැලි මහා සෑය අදටත් දෙවියන්ගේ ඇල්ම බැල්ම තිබෙන, අසිරිමත් අනුහස් ඇති බෞද්ධයින්ගේ ගෞරවනීය පින්බිමකි.
ද්‍රෝණයක් ධාතූන් වහන්සේලා හෙවත් සමස්ථ සර්වඥ ධාතූන්ගෙන් අටෙන් එකක් පමණ තැන්පත් කර ඇති රුවන්වැලි සෑය ධාතුන් වහන්සේලා වැඩිම ප්‍රමාණයක් නිධන් කර ඇති ස්තූපය වේ. උසින් අඩි 400ක් වූ ජේතවන චෛත්‍යය කලකදී ලක්දිව වැඩිම උස චෛත්‍යය කර්මාන්තය විය. යුධගනාවේ ඇති නිම නොකල චෛත්‍ය කර්මාන්තයක් ලෙස සැලකෙන නටඹුන් වූ අර්ධ චෛත්‍යයේ වට ප්‍රමාණය අඩි දහසකට වැඩිය. උසින් අඩි 300ක්ද වට ප්‍රමාණය අඩි 950ක් වූ මෙම මහා චේතිය ලාංකික බෞද්ධයින් එදා පටන්ම වැඳුම් පිදුම් කල මූලික සිද්ධස්ථානයකි.
මහනුවර මාලිගයේ වැඩ වසන සර්වඥයින් වහන්සේගේ දන්ත ධාතුව සේම, අනුරාධපුර පින් බිමේ පිහිටි ඉන්දියාවේ බුදුන් පිටදුන් ඇසතු වෘක්ෂය සේම සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේලා සහ පූජ්‍ය වස්තූන් වැඩිම ප්‍රමාණයක් නිධන් කල ස්වර්ණමාලී මහා ථූපය ලංකාවේ බෞද්ධ ජනයාට ලැබුන මුල් පෙළේ සිද්ධස්ථානයකි.
රුවන්වැලි මහා සෑයේ ගෝලාකාර කොටසේ පමණක් වර්ගඵලය වර්ග අඩි එක්ලක්ෂ අසූදාහකට ආසන්නය. එනම් සමස්ථ හතරැස් කොටුව පේසා වළලු ආදිය සමග වර්ග අඩි දෙලක්ෂයකට ආසන්න සුදු පැහැති වපසරියක් රුවන්වැලි මහා සෑයට අයිති වේ. මෙම සම්පූර්ණ වපසරියේ සුනු පිරියම් කිරීම වාර්ෂිකව අම්බලන්ගොඩ අලුත්ගම පිරිසකගේ දායකත්වයෙන් සිදුවන විශ්වකර්ම වැඩකි. උණ බම්බු එකතුකර ලණු වලින් බැඳ සැදූ ඉනිමං ආශ්‍රයෙන් කරන මේ පිරියම් කටයුත්තට පෙර චෛත්‍යයේ පැරණි තීන්ත තට්ටු සූරා දැමිය යුතුය. ඒ සඳහා වයර් බ්‍රශ් පමණක් තුන්සිය හැටකට වැඩි ප්‍රමාණයක් අවශ්‍ය වේ. මේ කාර්යය සඳහා අලේප කරන හුණු ප්‍රමාණය පමණක් ටොන් දහයක් පමණ වන බව රුවන් වැලි සෑයේ වර්ෂයක් පාසා හුණු ආලේප කරන අය ප්‍රකාශ කර තිබුණි. මේ චෛත්‍ය සුනු පිරියම් කාර්යය මාස 4ක් තිස්සේ තිස් හතලිස් දෙනෙකුගේ ශ්‍රම දායකත්වයෙන් වර්ෂයක් පාසා කරන අවදානමක් සහිත පිංකමකි.
1830 දී සහ 1850 දී එමර්සන් ටෙනන්ට් ගේ වාර්තාව අනුව රුවන්වැලි සෑය යනු එකල තනිකර කඳුවැටියක් මෙන් වූ මහා පස් ගොඩකි. එම පස් ගොඩ අද අපිට පේන සුදෝ සුදු බුබ්බුලාකාර මහා චේතිය දක්වා පැමිණි ගමන ලෙහෙසි පහසු එකක් නොවේ. 1870 සිට 1940 දක්වා පුරා වසර සැත්තෑවකට ආසන්න කාලයක් තිස්සේ කරගෙන ගිය රුවන්වැලි සෑය ප්‍රතිසංස්කරණ කාර්යයට අමරපුර නිකායික ස්වාමින් වහන්සේලා මුල සිටම මූලිකත්වය ගෙන ඇප කැපවී ක්‍රියා කලෝය.
මුල් කාලයේ චෛත්‍ය වර්ධනයට ඉංග්‍රිසි ආණ්ඩුවෙන් එතරම් බලයක් නොලැබුනද එයින් නොසැලුනු සිංහලයෝ එය තමුනගේ මූල්‍ය ශක්තියෙන් ශ්‍රම දායකත්වයෙන් ම නිම කරන්නට යෙදුනි. නිසි පුරාවිදු පසුබිමකින් තොරව එම ප්‍රතිසංස්කරණ කටයුතු සිදු වීම නිසා සුලු සුලු පුරාවිද්‍යාත්මක හානි සිදුව ඇතත්, සමස්ථයක් ලෙස එය අපේ ජනයා බුරුම රටේද දායකත්වය ලබාගෙන නිම කල මහා චෛත්‍ය නැවත පිහිටුවීම නිදහසට පෙරම අප ලැබූ සුවිසල් ජයකි.
දුටුගැමුණු රජතුමා චෛත්‍ය ඉදිකරන්නට යද්දී තෙළඹු ගසක් කපන්නට ගිය තැන ස්වර්ණමාලී නම් වෘක්ෂ දේවතාවියක් ඊට හරස් වී තිබේ. ඉන් පසු ඇයගේ නම චෛත්‍යයට තබන පොරොන්දුව පිට රජතුමා විසින් තෙළඹු ගස කපා චෛත්‍ය කර්මාන්තය ඉදිරියට ගෙන ගොස් තිබේ. අදටත් රුවන්වැලි මහා සෑය හඳුන්වන තවත් මාහැඟි නාමයක් ලෙස ස්වර්ණමාලී මහා චෛත්‍යය දැක්විය හැකිය.
චෛත්‍යයේ වැඩකටයුතු ආරම්භ කලද, චෛත්‍යය කර්මාන්තය නිම වන්නට පෙරම දුටුගැමුණු මහ රජතුමාට දෙව් ලොවින් කැඳවීම් එන්නට විය. මරණ මංචකයේ සිටි දුටුගැමුණු මහ රජතුමාට මහා චේතිය සුදු රෙදි වලින් සරසා නිම වූ කර්මාන්තයක් ලෙස පෙන්වීමට සද්ධාතිස්ස මහ රජතුමා ක්‍රියා කලේය. දොහොත් මුදුන් තබා චෛත්‍යයට නමස්කාර කරමින්ම දුටුගැමුණු මහ රජතුමා මෙලොවින් සමුගත් බව ඉතිහාසයේ සඳහන්ව තිබේ.
Saru Fm Media
